Cytologia

Obserwacja ta ma znaczne implikacje praktyczne, jednak ciągle jeszcze nie pojawiają się programy, które potrafiłyby zmienić w znaczący sposób te tendencje.

Z wielu badań prowadzonych na świecie (także w Polsce) wynika, że stosunek do praktyk leczniczych – podobnie jak stan zdrowia – jest zdeterminowany w znacznej mierze
pozycją społeczną i kulturą medyczną. Różnice w pozycji społecznej uwidaczniają się
szczególnie wyraźnie w korzystaniu z profilaktyki. Wiadomo, że im niżej na drabinie
społecznej ulokowana jest jednostka – tym mniej korzyści osiąga z wszelkich proponowanych
przez system medyczny działań profilaktycznych. Obserwacja ta ma znaczne implikacje praktyczne, jednak ciągle jeszcze nie pojawiają się programy, które potrafiłyby zmienić
w znaczący sposób te tendencje.

Programy profilaktyczne w większości bazują na przekazaniu treści edukacyjnych dotyczących zagrożenia chorobą i sposobami ich unikania. Jak wiadomo, programy takie napotykają u nas znaczne trudności w osiągnięciu wysokiego poziomu realizowalności.
Wiadomo też, że najrzadziej w programach tych uczestniczą kobiety z najniższych warstw społecznych. Przykładem może tu być choćby skrining cytologiczny, realizowany pod kątem
raka szyjki macicy. Za brak zainteresowania profilaktyką ginekologiczną wini się na ogół
same kobiety i ich niskąświadomość zdrowotną. Coraz częściej pojawia się jednak wątpliwość czy przekaz edukacyjny jest dostosowany do poziomu intelektualnego kobiet i do sposobu, w jaki myślą
one o swoim zdrowiu i sposobach jego chronienia. Innymi słowy, chodzi także o społeczny i kulturowy kontekst, w jakim funkcjonują wartości i zachowania związane ze zdrowiem. Są one szczególnie istotne w zakresie profilaktyki ginekologicznej–naruszającej obszary intymności kobiet.

Poznanie tego społeczno–kulturowego kontekstu jest niewątpliwie warunkiem odpowiedniego ukierunkowania działalności profilaktycznej i w ostatecznym efekcie–jej skuteczności. Z tego też powodu Fundacja MSD dla Zdrowia Kobiet zainicjowała w roku 2010 badania socjologiczne zrealizowane przez Instytut Filozofii Socjologii PAN, mające na celu rozpoznanie wiedzy, przekonań, nawyków i barier związanych z realizacją badań cytologicznych wśród kobiet żyjących w ubóstwie i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kwestie te były badane przede wszystkim z uwzględnieniem trzech głównych perspektyw:

• Określenie sytuacji, w których kobiety kontaktują się z lekarzem ginekologiem i motywacji, które je do tego skłaniają. Stosunek do badań cytologicznych. Źródła informacji o badaniach, rozumienie ich sensu i znaczenia.

• Wiedza, stereotypy, przekonania i zachowania zdrowotne, miejsce zdrowia i profilaktyki w systemie wartości, postaw wobec chorób nowotworowych.

• Ogólny poziom życia i doświadczane trudności życiowe ograniczające (subiektywnie lub obiektywnie) dostęp do opieki lekarskiej a szczególnie badań
  cytologicznych.

W ramach badania poświęconego powyższym celom przeprowadzono 24 pogłębione wywiady (w całości rejestrowane na magnetofon) z kobietami utrzymującymi się trwale z zasiłków Ośrodków Pomocy Społecznej. Zostały one zrealizowane na terenie wsi (w tym upadłych PGR-ów) i małych miast trzech województw: Lubuskiego, Śląskiego i Lubelskiego.

Respondentki rekrutowały się z dwóch grup wiekowych: 25 – 35 lat oraz 50 – 60 lat (po 12 osób w każdej grupie). Wywiad trwał przeciętnie ok. 1,5 godziny i dotyczył kilku bloków tematycznych:

1 Struktura i ogólne problemy rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem występowania czynników powodujących wykluczenie społeczne.

2 Stan zdrowia kobiet – ogólny i ginekologiczny.

3 Znajomość własnego ciała, narządów rodnych.

4 Korzystania z opieki lekarskiej (ogólnej i ginekologicznej) i ocena dostępności tej opieki. Przyczyny unikania.

5 Identyfikacja sytuacji skłaniających do wizyty u ginekologa, doświadczenia i preferencje związane z korzystaniem z opieki ginekologicznej.

6 Wykonywanie badań cytologicznych i mammograficznych, wiedza na ich temat, rozumienie ich celu i sensowności.

7 Stosunek do chorób nowotworowych, wiedza o raku szyjki macicy. Doświadczenie chorób nowotworowych w najbliższym otoczeniu.

8 Dostępne kanały informacji–źródła wiedzy i wykorzystywane środki przekazu. Nie sposób przedstawić w krótkim tekście ogromnych ilości materiału jakościowego zgromadzonego w czasie badania. Ograniczę się wiec do ogólnych obserwacji i wniosków, które mogą być szczególnie przydatne dla konstruowania programów profilaktycznych.

Wyniki badań dostępne na stronie: Koalicja RSM, materiały do pobrania